Anadolu'yu Düşmandan Kurtardılar Ama Biz Onları Koruyamadık

Tarihte çok büyük öneme sahip olan ve devletin doğu sınırının düşman saldırılarından korunması için yaptırılan Kars tabyaları bir bir yok oluyor.
Geçmişte özellikle Rus ve İran saldırılarından şehri ve dolayısıyla da Anadolu’yu koruyan, kalkan oluşturan tabyaların bir kısmı günümüzde define avcılarının hedefi haline gelirken bir kısmı da besicilerin hayvan barınağı olarak kullanılıyor.

Belkide şuanki mevcudiyetini tabyalara borçlu olan bu neslin tarihe karşı duyarsız ve ilgisizliği ise tarihçileri ve bölge halkını üzüyor.

Anadolu'nun savunulması ve bölgenin korunması için 18. yüzyıldan itibaren yapımlarına başlanan ve sayıları 46'yı bulan Kars tabyaları, bakımsızlık ve ilgisizlikten dolayı günümüzde can çekişiyor. 

Her hangi bir önlemin alınmadığı tabyaların son durumları içler acısı vaziyette bulunuyor. 

Kars Kalesi ve etrafında yapılan tabyalar yok olurken, tabyaları korumakla mükellef olan kurumlar ise tarihi tabyaların yıkılmasına adeta çanak tutuyor. Taşları sökülen demir kapı ve pencereleri kesilen tabyaların turizme kazandırılması bekleniyor.

 
Ayrıca Kars tabyaları arasında İnönü Tabyası, Karadağ Tabyası, Hafız Paşa Tabyası, Arap Tabyası, Gaziler Tabyası, Kerim Paşa Tabyası, Kanlı Tabya, Cenup Tabyası, Çukur Tabya, Fevzi Paşa Tabyası, Hüseyin Paşa Tabyası, Kerim Paşa Tabyası, Yusuf Paşa Tabya, Thomson Tabyası, Dik Tabya, Veli Paşa Tabyası, Şimendifer Tabyası, Çakmak Tabyası, Çifte Gögüs Tabyası, Muhlis Paşa Tabyası, Churcil Tabyası, Süvari Tabyası, Çim Tabya günümüzde ya hayvan barınağı olarak kullanılıyor. 
Tabyaların önemli bir kısmının ise kimliği belirsiz kişiler tarafından define aramak için kazılı vaziyette bulunurken, vatandaşlar tabyaların biran evvel ilgili kurumlarca koruma altına alınmasını istiyor.

Kars Tabyalarının Tarihçesi

Osmanlı Padişahı III. Murad'ın emriyle Kars'a 100 bin kişilik ordusuyla gelen Lala Mustafa Paşa 1579 tarihinde şehre yapılan İran saldırılarını durdurarak eyalet merkezi haline getirilen Kars'ta yeni bir imar çalışması başlatmıştır. Bu imar çalışmaları sırasında yıkılan Kars kalesi yeniden yapılmış, kale ile birlikte 9 cami, 1 taş köprü, Beylerbeyi sarayı ile birlikte Kars kalesinin batısında şimdiki Sukapı mahallesi ile Çakmak kışlanın birleştiği yerde TEMUR PAŞA tabyasını yaptırmıştır. Kars'ın ilk tabyası olarak bilinen kule ve savunma mevzilerinden oluşan bu tabya şehri güneyden ve batıdan gelebilecek İran saldırılarına karşı 17. yüzyıl sonuna kadar savunmuştur.
Osmanlı İmparatorluğunun 1699 tarihinde imzaladığı Karlofça Antlaşmasından sonra devletin doğu sınırlarında yeni savunma sistemleri oluşturmak amacıyla 1734 tarihinden başlayarak şehri doğudan Ruslara karşı, güneyden İran'a karşı savunacak tahkimatlar ( Tabyalar ) oluşturulmaya başlanmış ve 19. yüzyıl sonuna kadar bu çalışmalar devam etmiştir. 1734-1878 tarihleri arasında 154 yıl boyunca Kars şehrini düşman saldırılarından korumak amacıyla toplam 46 adet tabya yaptırılmış, bu tabyalar özellikle Rus saldırılarına karşı devletin doğu sınırlarının korunmasını sağlamıştır.

Başbakanlık Osmanlı arşivleri Askeriyye 13221 no'lu belge 1739 tarihinde Kars Kalesinin savunulması amacıyla şehirde 3 tabyanın yaptırılması için 15 bin Kuruş tutarındaki tahsisatın Erzurum Beylerbeyliğine gönderilmesi, Kars tabyaların devlet eliyle yaptırıldığını gösterdiği gibi bu belge aynı zamanda şehirdeki tabyaların bu tarihten itibaren inşa edilmeye başlandığını da göstermektedir. 1734 yılında İran Şahı II. Tahmasb döneminde İran orduları tarafından Kars'a yapılan saldırılar 18. yüzyıl boyunca devam etmiş, daha sonra 1806-1828-1855 ve 1877 Rus saldırılarını karşılamak için Padişah III. Selim ve Sultan Abdülaziz dönemlerinde şehri savunmak için yoğun bir tabya yapımına girişilmiştir.

Yapılması ve savunma hatları Kars şehrinin coğrafi yapısına göre oluşturulan ve 1734-1878 tarihleri arasında yaptırılan 46 adet tabyadan 24 tanesi ya tamamen tahrip olmuş ya da sadece savunma mevzileri günümüze kadar ulaşabilmiştir. Diğer 12 tabya ise halen askeri denetim altında bulunmaktadır. Geriye kalan 10 adet tabyadan 5 tanesi önemli ölçüde zarar görmüş, 5 tabya ise günümüze kadar sağlam bir şekilde ulaşmıştır. Karadağ Tabya, Arap Tabya, Kanlı Tabya, Kerim Paşa Tabya ve Süvari Tabya isimleri ile bilinen bu tabyalar yapılacak onarım ve restorasyon çalışmalarından sonra turizme açılabilecek tabyalardır.

Kars’t Kaç Adet Tabya Var? 

1- Karadağ Tabya 
2- Arap Tabya        
3-Kanlı Tabya        
4- Çim Tabya          
5- Hafız Paşa Tabya             
6- Williams Paşa Tabya      
7- Süvari Tabya
8-Thomson Tabya              
9- Veli Efendi Tabya           
10- Yusuf  Paşa Tabya            
11- Kayabaşı Tabya        
12- Veli Paşa Tabya        
13- Kerim Paşa Tabya   
14-Churchill Tabya         
15- Zohrap Tabya           
16- Yüksek Tabya           
17- Teesdale Tabya       
18- Laz Tabya    
19- Gürcü Tabya             
20- Kapak Tabya             
21- Kilid Tabya  
22- Çiftegöğüs Tabya
23- Dere Tabya
24- Feyzibey Tabya
25- Ok Tabya
26- Yeni Tabya
27- Çiçek Tabya
28- Mahfel Tabya
29- Yenikapı Tabya
30- Çatlak Tabya
31- Koltuk Tabya
32- Gemli Tabya
33- Temur Paşa Tabya
34- Çukur Tabya
35- Telek Tabya
36- Çakmak Tabya
37- Bluhmpaşa Tabya
38- Ziyaret Tabya
39- Meclis Tabya
40- Reninson Tabya
41- Heykel Tabya
42- Mezar Tabya
43- Göbek Tabya
44- Çengel Tabya
45- Mihrap Tabya
46- Yıldız Tabya