Meclis'te Bütçe Maratonu Sona Erdi! 12 Gün Boyunca Neler Yaşandı?

TBMM Genel Kurulu’nda dün gece kabul edilerek yasalaşan 2025 yılı merkezi yönetim bütçesi görüşmelerine MHP lideri Bahçeli’nin DEM Parti Eş Genel Başkanı Tuncer Bakırhan’ı alkışlaması, Meclis Başkanvekili Celal Adan’ın DEM Partili Ayşegül Doğan’ın kürsüde Kürtçe selamlamasına izin vermesi, CHP’lilerin kayyum ve teğmen protestoları,  ''IQ'', yapay zeka ve dil tartışmaları, TBMM başkanvekili Bekir Bozdağ’ın Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu’nu uyarması damga vururken, kulislerde en çok Suriye’deki gelişmeler,  sığınmacıların dönüp dönmeyeceği ve asgari ücretin ne kadar olacağı konuşuldu.

TBMM Genel Kurulu’nda, 2025 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi ile 2023 Yılı Merkezi Yönetim Kesin Hesap Kanunu Teklifi ayrı ayrı oylandı ve muhalefet partilerinin karşı oylarıyla kabul edildi.

TBMM Genel Kurulu’nda 12 gün kesintisiz ve yaklaşık 180 saat süren bütçe görüşmeleri 8 Aralık’ta Suriye’de muhaliflerin Şam’ı ele geçirerek 61 yıllık Baas yönetiminin çökmesinin ardından, 9 Aralık Pazartesi günü saat 12.00’de başladı ve Suriye günün en çok konuşulan konusu oldu.

TBMM Genel Kurulu’nda bütçenin tümü üzerinde görüşmelerin yapıldığı ilk gün Genel Kurul’a Genel Başkanlar arasında ilk gelen Devlet Bahçeli oldu. Genel Kurul salonuna giren Bahçeli, DEM Partililer dışında diğer partilerin genel başkan ve grup başkanvekilleriyle tokalaştı.

Genel Kurul’da bütçe üzerinde DEM Parti adına Eş Genel Başkanlar Tülay Hatimoğulları ve ardından Tuncer Bakırhan konuşma yaptı. Konuşmasını tamamlayan Tuncer Bakırhan’ı Devlet Bahçeli ve MHP’lilerin alkışlaması dikkati çekti. Bakırha,n kürsüden yerine geçerken kendisini alkışlayan MHP sıralarına doğru başıyla selam verdi. Aynı gün Genel Kurulda Sırrı Süreyya Önder de Devlet Bahçeli ile tokalaştı.

''IQ'' tartışması

TBMM bütçesinin görüşmelerinde Saadet-Gelecek Grubu Grup Başkanvekili ve CHP Grup Başkanvekili Gökhan Günaydın ile AK Parti Grup Başkanvekili Özlem Zengin arasında "komiserlik" ve IQ" tartışması yaşandı. TBMM bütçesi görüşülürken TBMM Başkanı Kurtulmuş'un bütçe görüşmelerine katılmaması nedeniyle muhalefetin eleştirileri üzerine Zengin, "Meclisimizin eğer bir kıymetinden bahsediyorsak bunu önce idrak etmesi gerekenler biz milletvekilleriyiz. Meclis’in ve milletvekillerinin değerini düşürecek  konuşmaların en çok burada yapıldığını görüyorum" dedi. Zengin’e yanıt veren Günaydın, sözünün kesilmesi üzerine, “İnsan biraz akıl sahibi olur ya" tepkisini gösterdi. Zengin de “Eğer istiyorsanız yapalım hepimize bir IQ testi; bakalım, kim ne kadar geçiyor, çok meraklıysanız" yanıtını verdi. Saadet-Gelecek Grubu Grup Başkanvekili Bülent Kaya da Zengin'i "kendini grup başkanvekillerinin komiseri" gibi gören yaklaşımı nedeniyle eleştirdi.

Müzeyyen Şevkin, yüzüne kömür karası sürdü

CHP Adana Milletvekili Müzeyyen Şevkin; Enerji ve Tabii Kaynakları Bakanlığı'nın bütçe görüşmelerinde, maden facialarında hayatını kaybeden madencileri için kürsüde yüzüne kömür karası sürdü. Şevkin, "Koruyamadığımız bütün madenciler için bu karayı alnıma sürüyorum, bu kara hepimizin alnımızın karasıdır" dedi.

Sağlık Bakanı Memişoğlu’na Bekir Bozdağ’dan uyarı

Sağlık Bakanlığının bütçe görüşmelerinde Bakan Kemal Memişoğlu ile muhalefet milletvekilleri arasında ‘mitomani’ tartışması yaşandı. Memişoğlu’nun yenidoğan çetesi skandalıyla ilgili eleştirilere yanıt verirken “Birilerinin patolojik yalan söyleme hastalığı olan mitomaniye yakalandıklarını psikiyatrist olmasam da bir hekim olarak görüyorum. Allah şifalarını versin inşallah" sözlerine muhalefet milletvekilleri sert tepki gösterdi ve Bakan’ı istifaya davet etti. TBMM Başkanvekili Bekir Bozdağ Memişoğlu’na "Lütfen Genel Kurul'a hitap ederken daha saygın bir dil kullanalım” uyarısı yaptı

Ergene’nin kirli suyu

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının bütçe görüşmeleri sırasında CHP Tekirdağ Milletvekili İlhami Özcan Aygun'un, Ergene Nehri'nden getirdiğini söylediği kirli suyu Bakan Murat Kurum'a vermek istemesi üzerine tartışma yaşandı. Murat Kurum, Aygun’un masaya koymak istediği pet şişeyi eliyle itti.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Genel Kurul’daki konuşmasında yapay zeka uygulamasına göre İzmir körfezinin 10 yıl sonraki halinin yer aldığı fotoğrafı göstererek, "Sayın Özgür Özel 'belediye başkan adaylarımızı yapay zeka ile belirliyoruz' demişti. Biz de yapay zekanın belirlediği adayların yönettiği şehirleri sorduk ve Dünya'nın en geniş uygulamalarından birini kullandık. Uygulamaya İzmir körfezinin hali hazırdaki durumunu yazdık eğer İzmir Büyükşehir Belediyesi gerekli önlemleri almazsa 2034 yılında körfezin ne durumda olacağını sorduk. Yapay zeka karşımıza bunu çıkarttı. Mavinin siyaha dönüştüğü, balıkların yaşamadığı bir körfez var" dedi.

Teğmenlerin disipline sevkine protesto

Milli Savunma Bakanlığı’nın bütçe görüşmeleri, CHP’li milletvekillerinin ''teğmenler'' protestosuyla başladı. CHP'li milletvekilleri, Genel Kurul salonuna Kara Harp Okulu mezuniyet töreninden sonra kılıç çatarak ettikleri yemin gerekçesiyle disiplin kuruluna sevk edilen teğmenlerin fotoğrafları ve yeminlerinin yazılı olduğu pankartla geldi.

Boş sıralara tepki

CHP Malatya Milletvekili Ağbaba, Milli Savunma Bakanlığının bütçe görüşmeleri sırasında söz alarak, AK Parti sıralarının boş olduğuna işaret etti.

AK Parti sıralarını gösteren Ağbaba, “Sayın Başkanım. AK Partili arkadaşlar 6 kişi. Lütfen AK Partililer gelsin dinlesinler. Önemli bir konu. Suriye’de  savaş var” diye konuştu.

Ali Mahir Başarır: ''Bir Meksika dalgası eksikti''

Gençlik ve Spor Bakanı Osman Aşkın Bak, bakanlığının 2025 bütçesine ilişkin konuşurken, konuşmayı alkışlayan AK Parti grubuna CHP’li vekiller tepki gösterdi.  CHP'li milletvekilleri de Bakan Bak'ı duyamadıkları gerekçesiyle AK Parti grubunu protesto etmek için alkış başlattı. Alkışlı protestonun sözlü tartışmaya dönmesinin ardından vekiller, karşı karşıya geldi. CHP Grup Başkanvekili Ali Mahir Başarır, diğer bakanlar konuşurken onları duyamayacakları şekilde bir alkış olmadığına dikkat çekerek; "Bir bakan çıkıyorsa, iktidar bloğu yoğun bir şekilde onu alkışlıyorsa, biz kendisini duyamıyorsak bu Meclis’e yakışmaz. Şu tablo Meclis’e yakışmıyor. Osman Bak’ı burada küçük düşürdünüz. Bir Meksika Dalgası eksikti" dedi.

CHP Malatya Milletvekili Veli Ağbaba ile AK Parti Bursa Milletvekili Mustafa Varank arasında çıkan sözlü tartışma vekillerin fiziki müdahalesine dönüştü. İki grup vekilleri arasında tansiyon yükseldi.

TBMM Başkanvekili Celal Adan, protestolar sürerken Osman Aşkın Bak'tan  konuşmasını kesmemesini istedi. Protestolar sürerken İYİ Parti, Saadet Grubu ve DEM Parti milletvekilleri de AK Parti milletvekillerinin tavrını protesto için Genel Kurulu terk etti. CHP'li milletvekilleri de Genel Kurul salonunu terk etti.

Önder'den ''Kmer'' dilinde selam

TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’un konuğu Kamboçya Senato Başkanı Hun Sen, bütçe görüşmeleri sürerken Kurtulmuş ile Genel Kurulu ziyaret etti.  

Meclis Başkanvekili Sırrı Süreyya Önder, Hun Sen'i Genel Kurul'a takdim ederken, "Kendilerine Meclis'imiz adına hoş geldiniz diyorum" ifadelerini kullandıktan sonra Kmerce "Hoş geldiniz" dedi. Önder’in, Kürtçe’nin tutanaklara “bilinmeyen bir dil” olarak geçmesine gönderme yaparak, "Bilinmeyen bir dil olmasın, Kmer dilinde hepiniz adına hoş geldim dedim kendilerine" şeklinde esprisi, vekilleri güldürdü.

Sembolik tabut

CHP Adana Milletvekili Ayhan Barut, Tarım ve Orman Bakanlığının bütçesi görüşülürken, kürsüye çiftçinin yaşadığı sorunlara dikkat çekmek için üzerinde 'AKP tarımı ve çiftçiyi öldürdü' yazılı tabut maketiyle çıkmak istedi. Ancak TBMM Başkanvekili Bekir Bozdağ, “Onu lütfen indirin. İndirmezseniz size disiplin cezası uygulamak zorundayım" diyerek izin vermedi. Barut, maketi bırakarak konuşmasını yaptı.

Kürsüde “kefen”

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının bütçeleri görüşülürken, CHP’li Semra Dinçer, konuşmak için kürsüye çıktığında öldürülen kadınların isimlerinin yazılı olduğu ve kefen olduğunu söylediği büyük bir beyaz bezi kürsüde açtı.

Bakan Şimşek’e tepki

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek kürsüdeki konuşması sırasında, muhalefet milletvekillerinin laf atması üzerine, "Soru soruyorsunuz, dinlemiyorsunuz. Soruya cevap vereceğim. Nezaket diye bir şey var mı?" şeklinde tepki gösterdi. Bazı DEM Parti milletvekillerinin "yalan söylediği" sözlerine karşılık Şimşek, "Siz yalan atıyorsunuz" ifadesini kullandı. Genel Kurulda tartışma yaşanması üzerine Meclis Başkanvekili Sırrı Süreyya Önder, birleşime ara verdi.

Kürsüde Kürtçe selamlamaya izin

Cumhurbaşkanlığı’nın bütçesinin görüşüldüğü ve yürütme adına Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz’ın bulunduğu Genel Kurul’da Meclis Başkanvekili Celal Adan’ın DEM Parti grubu adına konuşmak için kürsüye gelen Şırnak Milletvekili Ayşegül Doğan’ın Kürtçe selamlamasına izin vermesi dikkati çekti.

Kürsüye gelen Ayşegül Doğan’ın, konuşmasına başlarken “Genel Kurul'u saygıyla selamlıyorum. Tabii, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Sayın Cevdet Yılmaz'a kendi ana dilimde hoş geldiniz diyemiyorum sanıyorum, değil mi” sorusuna Meclis Başkanvekili Celal Adan,  “Deyin, deyin” karşılığını verdi. Ayşegül Doğan “Hoşgeldiniz” ifadesini Kürtçe söyleyerek Celal Adan’a yeniden “ … diyebiliyor muyuz Sayın Başkan” sorusunu tekrarladı.

Celal Adan’ın “Tabii, tabii” karşılığını vermesi üzerine Doğan, “Peki” diyerek, Cevdet Yılmaz’a Kürtçe “hoşgeldiniz” dedi. Kürsüdeki bu konuşmaya, DEM Parti sıralarından alkışlar geldi.

Ayşegül Doğan'ın Kürtçe sözleri tutanaklara, "Bu bölümde hatip tarafından Türkçe olmayan kelimeler ifade edildi" dipnotuyla geçti.

Diploma tartışması

Bütçe görüşmelerinin son gününde son tartışma CHP Grup Başkanvekili Murat Emir ve AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler arasında yaşandı.

Murat Emir’in "Cumhurbaşkanı, diploması olup olmadığı belli değil ama doktor olmadığı kesin. 'Ben bu çocuğu tedavi ederim' diyor. Bu çocuğun ateşi niye çıkıyor çünkü enfeksiyon var, yerini bulacaksın. Ne demek bu; 'faiz sebep, enflasyon sonuç.' Yüzde 19'luk faizi yüzde 9'a indirdiler diye alkışladılar burada” ifadeleri üzerine Abdullah Güler, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu'nun diplomasına ilişkin tartışmayı, "Kazanıp kazanmadığı belli değil ve bir anda İstanbul Üniversitesi’nin İngilizce bölümüne geçiş yaptı, acaba o diplomayla ilgili bir şey mi var ki hatip bir anda onu hatırladı" diye konuştu. Emir de Güler'e "Sayın İmamoğlu’nun diplomasıyla ilgili bir sorun varsa YÖK elinizde, yargı elinizde. Bakarsınız, denetlersiniz; gereğini yaparsınız" diye tepki gösterdi.

Bütçenin tümü üzerindeki görüşmelerin yapıldığı son gün Genel Kurul’a Numan Kurtulmuş başkanlık yaptı. Kurtulmuş, “9 Aralık tarihinden itibaren Genel Kurul çalışmaları başladı. Çok yoğun bir mesai harcandı ve dün itibarıyla 11 birleşim ve 69 oturum gerçekleştirildi. Yaklaşık 169 saat Genel Kurul'da mesai yapıldı ve bin 285 sayfa tutanak tutuldu. Fevkalade yoğun bir mesai sonucunda bugün son gününe geldik, hayırlı olsun" açıklaması yaptı.  

Kulisler

TBMM kulislerinde Suriyelilerin ülkelerine dönüp dönmeyeceği, Suriye’de bundan sonraki sürecin nasıl şekilleneceği, DEM Partililerin terör ögrütü PKK'nın lideri Abdullah Öcalan ile ne zaman görüşüleceği ve asgari ücretin 2025 yılı için kaç lira olarak belirleneceği en çok konuşulan konular arasında yer aldı.

Birçok milletvekili, bu yıl bütçe görüşmelerinin geçen yıllardan daha daha sakin, az hareketli ve sönük geçtiği yorumunda bulundu.

Bahçeli ile DEM Partili yöneticilerin tokalaşmasıyla ve ardından Bahçeli’nin Abdullah Öcalan’a çağrısıyla  siyasi ortama hakim olan havanın da bütçe görüşmelerinin geçen yıllara göre daha sakin geçmesinde etkili olduğu yorumları yapıldı.